walbrzych24.com - Był ratownikiem górniczym, ratował ludzi pod ziemią, dziś ratuje pamięć o górnictwie jako przewodnik w Starej Kopalni w Wałbrzychu. W Barbórkę 2025 spotykamy się z Andrzejem Partyką - w mundurze, z pióropuszem, z odznaczeniami i historiami, których nie da się wymyślić.

Panie Andrzeju, najpierw był dół, dziś jest muzeum. To symboliczne?

- Bardzo. Całe życie byłem pod ziemią jako ratownik, a dziś opowiadam ludziom, jak to naprawdę wyglądało. Wałbrzych przeszedł drogę od węgla do turystyki – i dobrze. Miasto pięknieje, ludzie przyjeżdżają, odkrywają Dolny Śląsk, a Stara Kopalnia żyje z roku na rok coraz mocniej.

Widać to w liczbie turystów?

- Oczywiście. Jest ich więcej. I to nie tylko z Polski. Dolny Śląsk długo był „zapomniany”, a teraz zaczyna błyszczeć. Ludzie przyjeżdżają do Zamku Książ, Palmiarni, do Muzeum Porcelany, a potem do nas. Wałbrzych kiedyś miał „czarne złoto”, wcześniej „białe złoto” – porcelanę. Dziś ma historię, którą naprawdę warto pokazać.

Barbórka była kiedyś świętem z rozmachem. Jak to wyglądało za pana czasów?

- Jak festiwal na całe osiedle. O szóstej rano orkiestra pod domem dyrektora, koncert tak długo, aż „coś" na dół przyniesie”. Akademie, odznaczenia, awanse, a po południu karczmy piwne – każda kopalnia miała swoją. I osobno były combry babskie – kobiety świętowały swoje. A w kopalniach kobiet pracowało mnóstwo, także pod ziemią. Do 1957 roku fedrowały razem z nami.

Rzadko się o tym mówi

- A powinno się mówić głośno. Markownie, lampownie, magazyny, przeróbka węgla – ciężka, brudna robota. Robiły ją kobiety. Trzeba się przed nimi po prostu za to pokłonić.

Pański mundur robi wrażenie. Ile jest w nim historii?

- Dużo. Z jednej strony odznaczenia państwowe, z drugiej resortowe. Krzyż Zasługi, jubileuszowe medale, „Zasłużony Ratownik Górniczy”. A to czako? Kolory piór mówią wszystko. Czarne – pracownicy fizyczni, białe – dozór, zielone – „generał górnictwa”, czerwone – orkiestra. Jedyny dwukolorowy, biało-czerwony, to kapelmistrz.

Górnictwo to piękne tradycje, ale i tragedie. Ile waży ta pamięć?

- Strasznie dużo. Od 1945 roku do zamknięcia kopalń zginęło ponad tysiąc trzydziestu jeden górników. Nasz region był geologicznie piekielnie trudny – teren powulkaniczny, nachylone pokłady, zagrożenia gazowe. Najbardziej pamiętny był wybuch metanu w grudniu 1985 roku – 18 chłopaków zginęło przed Wigilią. W tym roku mija 40 lat. Co roku spotykamy się przy tablicy, palimy znicze, składamy kwiaty.

A czy tradycje górnicze dziś jeszcze żyją?

- Jak najbardziej. Mamy stowarzyszenia górnicze, mamy gwarków, mamy Barbórki z paradą, karczmy piwne, msze. Jeździmy po szkołach, przedszkolach w mundurach, pokazujemy eksponaty. Jest nawet szkoła imienia Gwarków z Izbą Pamięci. Młodzież musi wiedzieć, skąd to miasto jest.

Stara Kopalnia się rozbudowuje. Co nowego zobaczymy?

- Powstaje sortownia – zakład przeróbki mechanicznej węgla. Mamy tam urządzenia sprzed ponad stu lat, jedyne takie w Europie. Będzie ścieżka dydaktyczna – przeszklone trasy, żeby zobaczyć, co działo się z węglem po wyjeździe na powierzchnię. No i Muzeum „Tygiel”. Nazwa nieprzypadkowa. Po wojnie przyjechali tu ludzie z całej Europy – Francuzi, Grecy, Ukraińcy, Żydzi. To był prawdziwy tygiel kultur. Muzeum pokaże sto lat historii miasta, kawałek po kawałku.

Wałbrzych w 2026 roku skończy 600 lat. Co by Pan mu życzył?

- Pamięci i odwagi. Żeby pamiętał, skąd wyszedł – i miał odwagę iść dalej. Już nie fedrujemy węgla, ale fedrujemy historię. I robimy to dobrze.

Jakie życzenia z okazji Barbórki?

- W imieniu całej braci górniczej: zdrowia, szacunku do tradycji i pamięci o tych, którzy pod ziemią zostali na zawsze. Szczęść Boże.

- Dziękuję za rozmowę

Marek Szeles

<-- Cofnij